Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olarak tanımlanan bu durumu, Nörogelişimsel Bozukluklar arasında sıkça rastlanan bir tanı olarak görebiliriz. Dürtü kontrolü, dikkatle ilgili evrelerin işlenmesi, motor becerilerinin kullanımı ya da dürtüsel durumların düzenlenmesi noktasında bazı problemler görülen bireyler için bu bozukluğa sahip demek mümkün olabilir. DEHB, sıklıkla çocukluk evrelerinde kendini gösterir fakat ilerleyen dönemlerde de bu bozukluğun devam edebildiğini gözlemleyebiliyoruz.
DEHB incelenirken üç ayrı başlıkta ele almak faydalı olacaktır:
1. Dikkat Eksikliği: Bireye verilen görevler genellikle olduğundan zor gelebilmektedir. Sorumluluklara odaklanırken veya sorumluluğu sürdürürken dikkatlerini toparlayamayabilirler. Örneğin, günlük hayatın getirdiği görevleri, iş hayatında onlara verilen sorumlulukları görmezden gelebilir ya da okul hayatında öğretmenlerin verdiği ödevler konusunda çok ilgisiz olabilirler.
2. Hiperaktivite: Bozukluğa sahip kişiler, normal bireylerden çok daha fazla fiziksel aktiviteler sergileyebilirler. Adeta yerlerinde duramazlar diyebilirim. İçinde bulundukları duruma, ortama veya zamana uygun davranışlar sergilemeleri oldukça güçtür. Etrafındaki insanlar onları çoğu zaman ”gereksiz bir biçimde neşe saçıyor.” gibi ifadelerle tanımlayabilir.
3. Dürtüsellik: Günlük yaşamımızda elbette bir davranış sergilemeden önce hepimiz düşünür, davranışın sonuçlarını değerlendirir ve bir karar veririz. Bu bozukluğa sahip bireylerde, süreç daha farklı işleyebiliyor. Zihninde oluşturduğu düşünceleri bir zihin süzgecinden geçirmeden söyleyebilir ya da düşünmeden karar verme eğilimi gösterebilirler. Haliyle bu sıkıntılı süreçler birçok soruna yol açıyor. Sosyal çevreleri, iş ve okul arkadaşlıkları gibi topluluklar içerisinde, sorunlu bir iletişim kurmalarına sebep oluyor.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedenleri?
Genetik kodlarımız, içinde bulunduğumuz çevresel veya nörolojik etkenler bu bozukluğa ışık tutsa da, DEHB’nin asıl sebebini keskin bir biçimde açıklamak için yeterli olmayabilir. Bunun yanında beyindeki bazı kimyasal taşıyıcıların (dopamin ve norepinefrin) veya hormonsal aktiviteleri düzenleyen sistemlerin işleyişinde yaşanan olumsuzluklar; DEHB için önemli bir sebep olarak gösterilebilir.
Bunların dışında günlük hayattan DEHB’ye neden olacak örnekler verebiliriz. Öncelikle ebeveynlerden bireye aktarılan bir genetik yatkınlık söz konusu olabilir. Doğum esnasında; anne, bebek ve içinde bulunan ortamın psikolojik ya da fiziksel anlamda sağlıksız şartlara sahip olması bir etken olabilir. Annenin hamilelik sürecinde yaşadığı fiziksel olumsuzluklar; alkol bağımlılığı, zehirlenme vakaları, beslenme alışkanlıkları gibi (teratojenler) faktörler DEHB’ye yol açabilir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Teşhisi Nasıl Konulur?
Çocuklarda ve yetişkinlerde uzun ve kapsamlı bir değerlendirme yapılması faydalı olacaktır. Bireyin yaşının ve kişisel özelliklerinin önemi oldukça önemlidir. Birey Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri olarak tanımlanan belirtilerin en az 5-6 tanesini aynı anda ve uzun süreli biçimde yaşıyorsa mutlaka bozukluk göz önünde bulundurulmalıdır. Bireyin detaylı olarak incelenmesi adına bozukluğa uygun testler (SASX, MOXO, D2…) uygulanır. Tüm bunların dışında: Ailenin “çocuğum yerinde duramıyor”, öğretmenlerinin “derslerde söz almadan ya da düşünmeden cevaplar veriyor” gibi; yakın çevreden alınan geribildirimler bizim için önem arz etmektedir.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?
Ellerde ve ayaklarda sürekli hareketlilik, çok konuşma, sınır tanımama, çevresindeki kişiler ile iletişim sorunu, rutin işleri unutma, istek ve dürtülerini engelleyememe, küçük büyük detaylara dikkat edememe, organize işlere katılımda ve grup görevlerini yerine getirmede zorluk, sabit bir yerde durması ya da komutlara uymama davranışı, sıralı işleri yapmakta zorlanma, eşyalarını kaybetme ya da bir yerlerde unutma… gibi birçok belirtiye sahip olabilirler.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
DEHB tedavisinde mutlaka birçok farklı tedavi yöntemi bir arada kullanılmalıdır. Tedavi; bireyin yaşına, semptomların şiddetine, kişisel tercihlere ve diğer sağlık durumlarına göre uyarlanır. Davranış terapisi, ilaç tedavisi, eğitim ve destek, ebeveyn bilinçlendirmesi, yaşam tarzında değişiklikler gibi temel yöntemler uygulanır. Tedavi sürecinin sonucunda başarılı bir seviyeye gelinebilmesi için; düzenli bir şekilde takip edilmesi, uzmanların iş birliği ve bireyin desteği çok önemlidir. Her bireyin tedavisi, mutlaka bireyin tepkisine göre kişiselleştirilmelidir. Tedavinin başarısı, bireyin iş, okul ve sosyal yaşamında işlevselliğini artırmaya ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yönelik hedeflere ulaşmakla ölçülür.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Kaç Seans Sürer?
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite tanısı konulan bireylerde fiziksel ve psikolojik müdahaleleri içeren tedavi uygulaması, 30 ve 60 seanslık paketler olarak süreçte uygulanır. Bireyin tedavi süreci içindeki geribildirimlerine bağlı olarak bu seanslar değişiklik gösterebilir. Tedavinin uygulanacağı günler ve saatler taraftarın uygunluğuna göre düzenlenmektedir.
Uygulanan seansların dışında NEUROSOUND isimli cihaz ile süreç hızlandırılabilmektedir. Kullanılmakta olan cihaz bireye uygulanan çeşitli testler ve aile bireylerine uygulanan anketler sonucunda tedavi için uygun bir profil belirlemektedir. Bireyin seanslar dahilinde normal ve bone kulaklık yardımıyla fizyolojik anlamda uyarılması sağlanır. Uygulanan tedavinin en hızlı şekilde cevap verebilmesi adına NEUROSOUND cihazı önerdiğimiz bir yöntemdir.
Psikolog Nazmiye Nur Yorulmaz
