DEHB OLAN ÖĞRENCİLERE DOĞRU ÖĞRETMEN YAKLAŞIMI
Genel Bilgiler
1. Bireysel Farklılıkları Kabul Edin: Her öğrencinin kişilik özellikleri ve öğrenme becerilerinin farklı olduğunu kabul edin. Eğitim ve öğretimde her zaman bireysel farklılıkları göz önünde bulundurun.
2. Destekleyici Bir Çevre Oluşturun: Öğrencinin zihinsel kapasitesini ortaya koyan ve benlik saygısını geliştiren bir eğitim ortamı yaratın. Sınıfta ve okulda öğrencinin özelliklerine uygun değişiklikler yapmak, performansını artırır ve olumlu davranışların gelişimine katkıda bulunur.
3. Saygı Gösterin: Her bireye olduğu gibi öğrencilere de saygı gösterin ve bu konuda örnek olun. Saygı duyulduğunu hisseden çocuk, saygı göstermeyi öğrenecek, özgüveni zedelenmeyecek ve daha olumlu davranışlar sergileyerek arkadaşları ve toplumda daha çok kabul görecektir.
4. Empati Kurun: Öğrencinin istek, düşünce ve davranışlarına duyarlı olun. Yaptığı davranış ve yorumlara empatik yaklaşın ve diğer öğrencilerin de empati kurmalarını teşvik edin.
5. Gizlilik ve İzin: Öğrencinin durumu hakkında diğer öğrencilerle paylaşım yapılacaksa, önce öğrenci ve ailesi ile konuşulmalı, gerekçesi anlatılmalı ve izin alınmalıdır.
6. Negatif Etiketlerden Kaçının: Öğrenciye yaptığı veya yapamadığı davranışlarından dolayı benlik değerini azaltacak 'kötü, aptal, tembel, çılgın, yaramaz' gibi kelimeler kullanmayın. Aynı şekilde, akranlarının da bu tür ifadeler kullanmasına engel olun.
7. Kuralları Açıklayın: Okul açıldıktan kısa süre sonra öğrencilerle bir toplantı yaparak, okulun kurallarını ve yapılabilecek ya da yapılmaması gereken davranışları net bir şekilde açıklayın. Yanlış davranışların sonuçlarını örneklerle aktarın.
8. Özel Eleştiri Kuralı: Her çocuk için geçerli olan herkesin önünde eleştirmeme kuralı, DEHB ve ÖÖG olan çocuklar için de geçerlidir.
9. Olumlu Geri Bildirim Verin: Öğrencinin ödev veya görevlerindeki eksik ve yanlışları yargılamadan, tarafsız, kararlı ve doğru bir şekilde geri bildirim olarak verin.
10. Oturma Düzeni: Sınıfta iki DEHB'li çocuğun yan yana veya yakın yerlerde oturmasına izin vermeyin. Bu çocukların yanında oturacak diğer öğrencilerin önemli bir model oluşturmasına dikkat edin. Aşırı dürtüselliği varsa veya yanında oturan arkadaşının dikkatini dağıtıyorsa, öğretmene yakın bir yerde tek oturmasına imkan sağlayın.
Öğrencinin Dikkatsizliği İçin Yapılabilecekler
1. Öğretmene Yakın Oturma: Öğrenciyi öğretmene yakın bir sıraya oturtun, özellikle uyaranların veya dikkat dağıtıcı faktörlerin fazla olabileceği pencere yanı, arka sıralar veya çok resimli duvara yakın yerlere oturtmayın.
2. Açık ve Net Yönergeler: Bu çocuklara verilecek yönergeler açık, net ve detaysız olmalı. Soyut kavramlar yerine somut örnekler vererek yönergelerin anlaşılmasını sağlayın.
3. Dikkati Çekme İşaretleri: Çocuğun dikkatini çekmek için önceden aranızda anlaşabileceğiniz bir el işareti veya cümle kullanın ve yönergelere dikkatini verdiğinden emin olun.
4. Görsel Destek: Mümkünse sözel yönergeleri görsel materyallerle destekleyin. Bu tür yaklaşımlar, öğrencinin öğretmene daha hızlı odaklanmasını sağlar.
5. İlgi Çekici Uyaranlar: Çocuğun dikkatini kaybetmemesi için verilen uyaranların ilgi çekici olmasına özen gösterin veya aralara dikkat çekici farklı uyaranlar ekleyin.
6. Çalışmaları Parçalara Bölün: Çocuğun çalışmalarını molalar ile birkaç parçaya bölün. Molalar öncesi yapılması beklenen bölümü tamamlaması için destek verin.
7. Görev Sıralaması: Görevlerin sıralamasına dikkat edin. Çok dikkat gerektiren bir bölümün ardından daha az dikkat gerektiren bir bölümün gelmesine özen gösterin.
8. Hareket ve Yer Değişikliği: Gerektiğinde yer değişikliği yaparak veya hareket edebileceği bir görev vererek dikkatini yeniden toplamaya çalışın.
9. Okuma Takibi: Okuma sırasında sıra takibinde sorun yaşıyorsa bir kitap ayracı, parmakla takip veya bir kart kullanımına izin verin.
Öğrencinin Hareketliliği İçin Yapılabilecekler
1. Enerji Harcaması: Gün boyunca okul veya sınıf içinde görevler vererek (kalem açma, sınıf defterini müdüre götürme gibi) enerjisini harcamasını sağlayın.
2. Fiziksel Hareketler: Tüm sınıfın fiziksel hareket etmesi için belli aralıklarla faaliyetlere ara verin (ayağa kalkma, bel kıvırma gibi).
3. Hareket Serbestliği: Öğrenciye sınıfta düzeni bozmayacak şekilde görevlerini yaparken ayağa kalkmasına, ayaklarını veya sırasını sallamasına izin verin.
4. İki Farklı Yer: Sınıfta öğrenci için iki farklı yer belirleyin. Çocuk sıkıldığında veya hareket ihtiyacı hissettiğinde diğer yere geçebilir.
5. İnce Motor Davranışlar: Zaman zaman çocuğun sınıf içinde ince motor davranışlarına (sırada kâğıt parçaları ile oynama, kağıda karalama yapma, elinde küçük objeler ile oynama gibi) izin verin.
6. İnteraktif Öğrenme: Sınıfta interaktif öğrenme yöntemleri kullanın. Hareketli bir etkinlikten daha sakin bir etkinliğe geçerken ek süre verin.
7. Laboratuvar Çalışmaları: Laboratuvar gibi çeşitli materyallerin olduğu ortamlar, öğrencilerin enerjilerini harcamalarına da katkıda bulunur ve dikkatlerini artırır.
8. Kalabalık Ortamlarda Gözetim: Çocuğun kalabalık ortamlarda (kantin gibi) aktivite düzeyleri artabilir. Bu ortamlarda görevlendirilen yakın bir arkadaşı çocuğu yakın takibe alabilir.
Öğrencinin Dürtüsellik ve Agresif Davranışları İçin Yapılabilecekler
1. Hafif Dürtüsel Davranışlar: Çevreye zarar vermeyecek düzeydeki hafif dürtüsel davranışları görmezden gelmeye çalışın. Böyle bir beklenti, çocuğun daha fazla dürtüsel davranış sergileme riskini artırabilir.
2. Davranışın Nedenini Anlama: Öğrenci yanlış davrandığında, davranışın altında yatan nedenleri anlamaya çalışın.
3. Net Kurallar ve Beklentiler: Çocuk için kurallar ve beklentiler net olmalı ve sıkça değişmemelidir.
4. Kuralları Hatırlatın: Kuralları sıkça hatırlatın.
5. Pozitif Pekiştirme: Kurallara uyduğunda pozitif pekiştireç olarak çocuğa geri bildirim verin.
6. Kuralları Görünür Kılın: Sınıf kurallarını çocukların göz hizasında ve dikkat çekecek şekilde asın.
7. Net Yaptırımlar: Çocuklar, sınıf kurallarına uyulmadığında ne olacağını net bir şekilde bilmelidir.
8. Anında Ceza: Uygun olmayan davranıştan hemen sonra ceza verin.
9. Orantılı Ceza: Küçük bir hata için büyük ceza vermeyin.
10. Tutarlı Tepkiler: Aynı yanlış davranış karşısında aynı tepkiyi alacağını bilmeli.
11. Tartışmalardan Kaçının: Öğrenci ile tartışmayın veya güç mücadelesine girmeyin. Öğretmen olarak suçlama olmadan duygularınızı ifade ederek kontrollü davranışınızı örnek alınmasını sağlayın.
12. Kontrolü Yeniden Sağlama: Öğrenciye kontrolünü yeniden sağlayabilmesi için güvenli bir yere gönderin.
13. Öfke Yönetimi: Öğrenciye öfkesinin kontrolünü kaybetmeye başladığını gösteren işaretleri anlamasına yardımcı olun (örneğin kızgın yüz ifadesi, düşmanca vücut duruşu gibi).
14. İstisnaları Belirtin: Okul içinde çocuğa yönelik sınıf kuralları geçerli olacak, ancak öğretmen ve diğer öğrenciler tarafından bazen bazı davranışların istisnai olacağı belirtilecektir.
15. Duygusal Denge: Çocuğun arkadaşları ile olan ilişkilerinin dengelenmesi için, diğer çocuklarla arasında yaşanan sorunlar büyümeden müdahale edilmelidir.
Psikolog Nazmiye Nur Yorulmaz
