Bağlanma Nedir?
Bağlanma, bir bebeğin ebeveynleri veya bakıcıları ile sağladığı duygusal bağı ifade eder. Bu bağlanma duygusal, sosyal ve psikolojik gelişim üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Bağlanma çocukların güvende olduğunu hissetmesini sağlar. Çocuklarda bağlanma anneannelerine, dedelerine, kardeşlerine bağlanma gösterdikleri gözlemlenmiştir fakat çoğunlukla temel bağlanma anne ile olur.
Çocuk bağlanma yaşadığı kişiye(temel/birincil bakıcı) bağlılığını gülerek, ağlayarak, kızarak gösterir. Bağlanma gelişimi için çocuk ile bağlanma yaşadığı kişi arasındaki fiziksel temas çok önemlidir. Bağlanma oluşması için güvenilir ve sıcak bir ortam olması gereklidir. Bağlanmanın kalitesi çocuk ile bağlanma yaşadığı kişi arasında ilişkiyi belirler.
Bağlanma yaşadığı kişi çocuğa güven hissi verirken, bağlanma yaşadığı kişide ise memnuniyet duygusu olur. Bağlanmanın sağlıklı oluşu çocuğa güvenli bir ortam sunar bunun için çocuğun ihtiyacını hemen karşılamak oldukça önemlidir.
Çocuğun bağlandığı kişi ile deneyimleri, diğer insanlarla olan sonraki ilişkilerinde belirleyici rol oynar. Birincil bakıcı, çocuğun başka insanlarla iyi ilişkiler geliştirmesine yardımcı olur. Birincil bakıcı ile çocuk arasındaki tutarlı ve güvene dayalı bir ilişki, çocuğun başkalarıyla iletişimine sağlıklı bir temel sağlar. Ebeveynlerinden ayrılan, kötü davranışlar ya da yetiştirme kurumlarında büyüyen çocuklar üzerinde yapılan araştırmalara göre erken çocukluk dönemindeki bağlanma bozuklukları ve bu bozuklukların uzun süreli psikolojik sorunlara yol açtığı gözlemlenmiştir.
Bağlanma Türleri Nelerdir?
Güvenli Bağlanma: Çocuk, birincil bakıcının yanında rahattır ama yanında olmadığı zaman aşırı olmayan tepkiler verir. Çocuk ile birincil bakıcı arasında güven vardır. Bu bağlanmada çocuk birincil bakıcıdan bağımsız ancak gerektiği zaman iletişime geçebileceğini bilir. Çocuğun ilerleyen zamanlardaki ilişkilerinde güvene dayalı, uzun vadeli ilişkiler kurma eğilimi gözlemlenir.
Kaçıngan Bağlanma: Bu bağlanma tarzında çocuk ile birincil bakıcı arasında mesafe oluşabilir. Çocuğun birincil bakıcıya olan ihtiyaçları karşılanmaz, bakıcıya karşı güveni gelişmez. Çocuk birincil bakıcının yokluğunu umursamaz ve bakıcı yanına geldiğinde tepki vermez. Bu bağlanma biçimine sahip çocuklar yetişkinlikte yakın duygusal ilişkiler geliştirmekte zorluk çekerler. Genellikle sağlıklı bir bağlanma olmaz ve başkalarının da kendine bağlanmasını istemezler.
Kaygılı Bağlanma: Çocuk birincil bakıcıdan ayrı kalma korkusu yaşar. Çocuk kendine güvenmekle ilgili sorun yaşarken, başkasına güvenebilir. Çocuk ilerleyen yaşlardaki ilişkilerinde insanlara karşı duyduğu endişe sebebi ile ikilemli davranış sergileyebilir.
Kaygılı-Kaçıngan Bağlanma: Çocuğun ihtiyaçları birincil bakıcı tarafından karşılanır. Çocuk, birincil bakıcının terk etme kaygısı ile huzursuzlanır. Çocuk, birincil bakıcıya aşırı bağlıdır. Bu bağlanma biçimine sahip çocuklar yetişkinlikte tutarsız davranışlar sergiler, terk edilme kaygıları olduğu için samimi ilişkiler kuramazlar.
Bağlanma Bozuklukları Nelerdir?
Bağlanamama Bozukluğu: Bu tarz çocukların, anlamlı bağlanma ilişkileri geliştirme fırsatı olmamıştır. Bu sebeple sıkıntılı olduklarında ya da korktuklarında bile belli bir figüre davranışsal bağlılık gösteremezler. Bu çocuklar, çoğunlukla mesafeli görünürler ve yabancılara çok az ilgi gösterirler.
Gelişigüzel Bağlanma Bozukluğu: Bu tarz çocuklar, sıkıntılı olduklarında ya da desteğe ihtiyaç duyduklarında çevrelerinde bulunan herhangi bir kişiye yönelebilirler. Direkt olarak bir kişiye yönelmezler.
Ketlenmiş Bağlanma Bozukluğu: Bu tarz çocuklar, birincil bakıcılarından ayrılmak istemezler. Yabancılarla birlikte olmaktan çekinirler.
Saldırgan Bağlanma Bozukluğu: Bu tarz çocuklarda hem kendisine hem de birincil bakıcıya saldırgan duygular içinde olduğu gözlemlenir. Genellikle ebeveynleri tarafından fiziksel şiddete uğramış çocuklarda rastlanır.
Rol Karmaşasından Kaynaklanan Bağlanma Bozukluğu: Bu çocuklar, çok dikkatli ve istekli olabileceği gibi tam zıttı reddedici ve cezalandırıcı da olabilirler. Bu sorunun temel nedenine bakıldığında birincil bakıcının üstlenmesi gereken görevleri çocuğun üstlenmesinden dolayı ortaya çıktığı gözlemlenmiştir.
Çocukluk Dönemindeki Bağlanmalar Yetişkinliği Nasıl Etkiler?
Kendini değersiz ve güvensiz hisseden çocuklarda ayrılık kaygısı ortaya çıkar. İlerleyen yaşlarda romantik ilişkilerden uzaklaşma şeklini alan ayrılık kaygısı, birincil bakıcıdan göremediği ilgiyi ilerleyen yaşlarda eşinden de göremeyeceğinden kaynaklanmaktadır. Bağlanmanın romantik ilişkilerdeki etkisi incelendiğinde görülen şey güvenli bağlanan kişilerin ilişkilerinde mutlu ve güvende hissediyor oluşudur.
Kaçıngan bağlanan bireylerde ise gerek romantik birlikteliklerden gerekse kişilerarası birlikteliklerden uzak durdukları gözlemlenmiştir. Bu bireyler için ilişkiyi sürdürmek ve yeni arkadaşlar edinmek oldukça zor bir süreçtir.
Kaygılı bağlanan kişilerde ise romantik ilişkilerinde kıskançlıklar ve belirsiz duygusal değişimler gözlemlenmiştir.
Sonuç Olarak;
Bebek ve ebeveyn terapisi, 3 yaş civarı çocuklarda bağlanma problemleri için önerilmektedir. Uzman, çocuk ve ebeveyni ile birlikte seans alır. Oyun terapisi yöntemi de bağlanma ilişkilerinde ve travmatik olaylarla baş ederek olayları yeniden anlamlandırmasına yardımcı olur.
Psikolog Nazmiye Nur Yorulmaz
